6458 Sayılı Kanun Kapsamında İdari Gözetim, Sınır Dışı Edilme Kararı Ve Bu İdari İşlemlere Dair İtiraz Süreci İle Yabancılara Sağlanan Uluslararası Koruma Statülerinin İncelenmesi

6458 Sayılı Kanun Kapsamında İdari Gözetim, Sınır Dışı Edilme Kararı Ve Bu İdari İşlemlere Dair İtiraz Süreci İle Yabancılara Sağlanan Uluslararası Koruma Statülerinin İncelenmesi

Av. M. Enes ŞEN

 

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile yabancıların giriş çıkışları, kalışları ve koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın içeriği, sınır dışı edilmesi, idari gözetim tedbirinin uygulanması düzenlenmiştir. Kanun'un madde 56 gereği kanun metninde belirtilen eylemleri gerçekleştiren yabancı kişilere ilişkin sınır dışı etme kararı alınabilir ve yabancı kişi hakkında sınır dışı etmek üzere idari gözetim tedbiri uygulanabilir. Ayrıca İdari gözetime alternatif yükümlülükler getirelebilir.

 

Sınır Dışı(Deport) Edilme Kararı Nedir?

 

Sınır dışı edilme kararı, mevzuatta düzenlenen sebepler dolayısıyla yabancı kişinin Türkiye’den sınır dışı edilmesi ve ülkeye giriş yasağının uygulanmasına ilişkin bir tür idari işlemdir. Yabancı kişinin deport edilme sebepleri şöyledir:

 

Sınır Dışı Edilme Sebepleri

Sınır dışı edilme kararı, 6458 sayılı Kanun’un 54. maddesinde belirtilen sebeplerden birinin varlığı halinde alınabilir.

 

• İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancılar (5237 sayılı Kanunun Madde 59),
• Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
• Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar,
• Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar,
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
• Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler,
• İkamet izinleri iptal edilenler,
• İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler,
• Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler,
• Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler,
• Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,
• Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
• İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar,
• Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenlerdir.

 

İstisnalar

Kanunun 55. Maddesinde düzenlendiği üzere, belirli grupların sınır dışı edilmesine istisnalar getirir. 54 üncü madde kapsamında olsalar dahi, aşağıdaki yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınmaz:

 

• Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar,
• Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
• Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar,
• Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları,
• Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurlarıdır.

Yabancılar, sınır dışı etme kararıyla, menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilebilir. Sınır dışı etme kararı, Genel Müdürlüğün talimatı üzerine veya resen valiliklerce alınır. Karar, gerekçeleriyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir.

 

Karara Karşı İtiraz

 

Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idare mahkemesine başvurabilir. Yapılan İtiraz Sınır Dışı Etme Kararını veren Valiliğin bulunduğu ildeki İdare Mahkemesinde açılmalıdır. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Bu süre zarfında sınır dışı etme işlemi uygulanamaz. Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez.

 

 

 

İdari Gözetim Kararı Nedir

 

6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanun’un 56. Maddesinde sınır dışı etme kararı alınanlara on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınacağını ancak bazı hallerde bu süre tanınmaksızın yabancının gözetim altına alınacağı düzenlenmiştir. Bu düzenlemesi gereği süre tanınmayan yabancılara sınır dışı işlemi gerçekleşene kadar alıkonulmasına yönelik alınan karara idari gözetim denir.

 

Hukuki Dayanak ve Amaç

6458 sayılı Kanun’un 57. maddesine göre, sınır dışı edilmesi kararı verilen veya herhangi bir nedenle Türkiye’de kalması hukuki açıdan uygun olmayan yabancılar üzerinde idari gözetim tedbiri uygulanabilir. Bu tedbirin temel amacı, yabancının ülkeden çıkarılışını etkin bir şekilde gerçekleştirmektir.

İdari Gözetim Kararı Hangi Durumlarda Uygulanır

 

Yabancı kişinin aşağıda belirtilen eylemleri mevcut olduğu durumda İdari Gözetim Kararı Valilikçe uygulanır:

 

• Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal edenler,
• Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
• Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın ihlal edenler,
• Sahte belge kullananlar,
• Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenler,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar.

 

İdari Gözetim Süresi

Sınır dışı etme kararı alınması gerektiği değerlendirilenler hakkında, sınır dışı etme kararı valilik tarafından alınır. Değerlendirme ve karar süresi kırk sekiz saati geçemez. idari gözetim sürelerinin uzatılmasına ilişkin sınırlamalar getirir. İdari gözetim kararı ilk etapta altı ayı geçemez ancak yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması hâlinde bu süre altı ay daha uzatılabilir. Uzatım kararı, yabancının durumu göz önüne alınarak yeniden değerlendirilir.

İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde, otuz günlük süre beklenmez. İdari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim derhâl sonlandırılır. Bu yabancılara, 57/A maddesi uyarınca idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir.

 

İtiraz Hakkı

Yabancı hakkında sınır dışı etme kararının vuku bulması üzerine öncelikle idare mahkemesine itiraz müracaatında bulunmalı ve yabancı hakkında idari gözetim kararı uygulanıyorsa İdari Gözetim Kararına karşı kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde sulh ceza hakimliğine başvurabilir. Hakimlik, kararı en geç beş gün içerisinde inceleyerek bir sonuça varır.

 

İdari Gözetime Alternatif Tedbirler

Yabancı kişinin aşağıda belirtilen eylemleri mevcut olduğu durumda İdari Gözetim Kararı Valilikçe uygulanır: ya da 57/A maddesi uyarınca idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. İdari gözetime alternatif yükümlülükler şöyledir:

 

• Belirli adreste ikamet etme
• Bildirimde bulunma
• Aile temelli geri dönüş
• Geri dönüş danışmanlığı
• Kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma
• Teminat
• Elektronik izleme

Yabancıya birinci fıkradaki yükümlülüklerden bir ya da birkaçının getirilmesi durumunda, bu süre yirmi dört ayı geçemez. Kanunun 57. Maddesi kapsamında idari gözetim uygulanmamış ise yabancı kişi hakkında mutlaka sayılan yükümlülüklerden birinin ya da birkaçının getirilir.

 

İdari Gözetime Alternatif Tedbir Kararına İtiraz

 

Elektronik izleme yükümlülüğüne tabi tutulan yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı bu karara karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru yabancının tabi tutulduğu idari yükümlülüğü durdurmaz. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir.  İdari gözetime alternatif yükümlülüklere uymayan yabancılar idari gözetim altına alınabilir. Elektronik izleme dışındaki yükümlülüklere karşı itiraz yolu kanunca düzenlenmemişse de idari işlemin mevcut oluşu sebebiyle yargı yolunca müracaat imkanlıdır.

 

 

 

ULUSLARARASI KORUMA STATÜLERİ NELERDİR

 

6458 sayılı kanunda yabancıların münferit koruma talepleri üzerine sağlanacak uluslararası korumayı, ayrılmaya zorlandıkları ülkeye geri dönemeyen ve kitlesel olarak Türkiye’ye gelen yabancılara acil olarak sağlanacak geçici korumayı da düzenlemektedir.

 

Uluslararası Koruma Çeşitleri

 

Mültecilik

Kanun 61. Maddesinde düzenlenmiştir. Bir kişinin, ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye verilen statüdür. Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle verilebilir.

 

Şartlı Mültecilik

Avrupa Konseyi dışındaki ülkelerden gelen ve mülteci kriterlerini karşılayan kişilere verilen statü olup ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye verilir ve Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.

 

İkincil Koruma

Mülteci tanımına uymayan ancak ülkelerine döndüğünde Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak olması nedeniyle riski olan kişilere tanınan statüdür.

 

Geçici Koruma

Geçici koruma, toplu olarak savaş veya şiddet nedeniyle Türkiyeye’ye gelen yabancılar için uygulanan bir statüdür. Bu statüyü alanlar, ülkede hukuki olarak korunur ve temel haklara erişim sağlar.

 

Başvuru Nasıl Yapılır

 

Uluslararası koruma başvuruları valiliklere bizzat yapılır. Her yabancı veya vatansız kişi kendi adına başvuru yapabilir. Başvuru sahibi, başvuruları aynı gerekçeye dayanan ve kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Makul bir süre içinde valiliklere kendiliğinden uluslararası koruma başvurusunda bulunanlar hakkında; yasa dışı girişlerinin veya kalışlarının geçerli nedenlerini açıklamak kaydıyla, Türkiye’ye yasal giriş şartlarını ihlal etmek veya Türkiye’de yasal şekilde bulunmamaktan dolayı cezai işlem yapılmaz. Hürriyeti kısıtlanan kişilerin uluslararası koruma başvuruları, valiliğe derhâl bildirilir. Başvuruların alınması ve değerlendirilmesi, diğer adli ve idari işlemlerin ya da tedbir ve yaptırımların uygulanmasını engellemez.